De Nederlandse samenleving heeft zich te afhankelijk gemaakt van banken en andere financiële instellingen, waardoor ons land erg gevoelig is geworden voor de wispelturigheid van de financiële markten. De overheid moet daarom meer doen om de dominantie van de financiële sector terug te dringen.

Dat stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een woensdag gepresenteerd rapport.

De beleidsvoorstellen waarmee het belangrijke adviesorgaan woensdag kwam bieden veel “interessante aanknopingspunten” voor een volgend kabinet, zei minister Jeroen Dijsselbloem toen hij het nieuwe rapport in ontvangst nam.

Volgens het belangrijke adviesorgaan is het vertrouwen dat het financiële systeem overeind wordt gehouden door de huidige gedetailleerde regelgeving niet terecht. Om Nederland beter bestand te maken tegen eventuele nieuwe financiële crises stelt de WRR daarom extra maatregelen voor.

Zo moet Nederland stoppen met de fiscale stimulansen voor het aangaan van schulden, zoals de hypotheekrenteaftrek. Nog altijd hebben veel huishoudens met hun hypotheken grote schulden uitstaan. Daardoor heeft de geringste beweging in rente en aandelenmarkten invloed op het huishoudboekje.

Banken en verzekeraars moeten volgens de raad weerbaarder worden door grotere buffers aan te leggen dan nu wordt geëist. Daarnaast wordt een onderzoek gevraagd naar de mogelijkheid om ‘omheiningen’ binnen financiële instellingen te introduceren. Het idee is om de verschillende onderdelen van een bank zodanig af te scheiden, dat problemen van het ene bedrijfsonderdeel niet direct kunnen overslaan naar andere bedrijfsonderdelen.

Pensioenfondsen laten zich door hun focus op dekkingsgraden en rekenrente nu wel erg sterk leiden door kortetermijnontwikkelingen op de financiële markten. Dat zou best eens kritisch onder de loep genomen kunnen worden, vindt de raad verder.

Zelfs woningcorporaties en zorginstellingen gaan de laatste jaren veel ingewikkelde financiële transacties aan, waardoor ze soms in de problemen komen. "Het financieel systeem is eerder leidend dan volgend of faciliterend geworden", concludeert de raad.

Vakbondsvoorman Maurice Limmen van CNV herkent in de conclusies van de WRR vooral een roep naar maatschappelijke normen die verloren zijn gegaan. Vroeger zorgde een werkgever nog voor zijn mensen, benadrukte Limmen. Nu laten bedrijven zich sterk leiden door fluctuaties op de financiële markten, waardoor ze het nodig vinden om steeds meer met flexibele arbeidskrachten te werken.

Ondernemersorganisatie VNO-NCW vindt dat de WRR de goede kanten van de bankenwereld miskent. "Waar zouden topbedrijven als Heineken en Philips zijn zonder de financiële sector?’’, reageerde VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer.

De belangenbehartiger van het bedrijfsleven vindt het wel positief dat de raad geen eenzijdig pleidooi houdt voor het opleggen van nog meer regeltjes aan de financiële sector, maar de discussie breder trekt. De Boer is als de dood dat strengere Europese kapitaaleisen voor banken die al in de maak zijn, het voor ondernemers moeilijker maken om financiering te vinden. Daardoor kan de nog broze economische groei de kop ingedrukt worden, aldus De Boer